افسانه‌های باستانی همواره یکی از جذاب‌ترین مباحث در حوزه‌‌های روانشناسی، ادبیات داستانی و‌‌… بوده است. داستان‌های اساطیری و اساسا اسطوره‌ها نقش بسیار مهمی در شکل‌گیری آثار هنری و در نتیجه شکل‌گیری فرهنگ و تمدن مردم یک جلمعه دارد. اگرچه در باور عامه اسطوره‌ها جنبه صرفا تیلی دارند اما نباید فراموش کرد که اسطوره‌ها، برآمده از عقاید، آیین و باورهای مردم یک جامعه‌اند؛ و به دنبال تاثیرپذیری بی‌حد و حصر خود، تاثیرات زیادی نیز می‌گذارند. دو تمدن که پررنگ‌ترین نقش را در این زمینه ایفا کرده‌اند، یونان و روم باستان‌اند. هر کدام از این دو تمدن، به نوبه خود تاثیرات شگفت‌انگیزی بر موارد نام‌برده گذاشته‌اند.

اسامی خدایان یونان با اسامی خدایان روم همچنین افسانه‌های به جا مانده از این دو تمدن قابل بررسی و تحلیل‌های زیادی است. داستان‌های بسیاری بر اساس این افسانه‌ها نوشته شده‌ است؛ گاهی هم همین افسانه‌ها جایگاه‌ خود را در میان مردم پیدا کرده و همانگونه جاودان شده‌اند. در این مطلب علاوه بر شناخت خدایان، به افسانه‌های یونان و روم باستان به طور مجزا می‌پردازیم.

یونان باستان

دوره یونان باستان، در واقع از شش قرن قبل از میلاد تا قرن ششم میلادی را در بر می‌گیرد. این تمدن، سهم بسزایی در فلسفه، ادب و علم داشته است. یونانی‌ها بیش از آنکه مردم مبارز و سیاست‌مداری باشند، مردم هنرمند و اندیشمندی بودند. به همین دلیل جلوه‌های هنر و ادبیات در این تمدن بیشتر به چشم می‌خورد تا رشته‌های دیگر.

فلسفه یونانیان، به طرز شگفت‌انگیزی در سراسر جهان گسترده شد و در اقسام تفکرها نفوذ پیدا کرد. اگر بخواهیم در مقام مقایسه و جایگاه قاضی قرار بگیریم، شاید خیلی هم بی‌راه نباشد اگر که بگوییم تمدن یونان باستان در خلق آثار هنری بسیار غنی‌تر از تمدن روم باستان بوده است!

اسامی خدایان یونان باستان

در ابتدا باید بدانیم که تعداد خدایان یونان باستان، حداقل آنچه اکنون و در عصر ما شناخته می‌شود، به ۱۲ تن می‌رسد. اسامی خدایان یونان، بر حسب نقشی که در طبیعت ایفا می‌کردند، انتخاب می‌شد. هر کدام این خدایان، داستان منحصر به فرد و افسانه شخصی خود را دارند؛ جذابیت این افسانه‌ها به گونه‌ای بوده که تاکنون کارکرد داستانی خود را از دست نداده‌اند.

در افسانه‌های یونان باستان، ۱۲ خدای اصلی وجود داشت؛ نام این خدایان زئوس (خدای آسمان)، هرا (الهه ازدواج)، پوزیدون (خدای دریاها و زلزله)، هادس (خدای مرگ)، آتنا (الهه خرد)، آرس (خدای جنگ)، آرتمیس (الهه پاکدامنی)، آپولو (خدای نور)، آفرودیت (الهه عشق)، هرمس (خدای پیامرسان)، هفائستوس (خدای صنعت) و دیونیسوس (خدای جشن) بود.

هر کدام از این خدایان، افسانه ویژه‌ی خود را دارند و نقش مهمی را در سرگذشت افسانه‌های یونان باستان ایفا می‌کنند. نقش این خدایان به حدی پررنگ بود که یونگ، روانشناس مشهور سوئیسی، تست شخصیت‌شناسی خود تحت عنوان آرکی‌تایپ را طراحی کرد؛ در ادامه بخشی از این افسانه‌ها را روایت می‌کنیم.

افسانه‌ی خدایان یونان باستان

افسانه خدایان یونان باستان، از روابط خانوادگی‌شان نشات می‌گیرد؛ اسامی خدایان یونان باستان نیز گویای این ماجراست. باید نام زئوس را حداقل در ادبیات کلاسیک شنیده باشید. او که خدای آسمان و فرمانروای دیگر خدایان بود، نتیجه ازدواج کرونوس و رئا، پدر و مادرش بود. زئوس که قدرتمندترین خدای یونان باستان محسوب می‌شود، دو برادر دیگر با نام‌های هادس و پوزیدون داشت که به ترتیب خدای جهان مردگان و خدای اقیانوس‌ها بودند. هادس که خدای جهان مرگ به شمار می‌رفت، نماد ارتباط با جهان پنهان و گنج‌های نهفته در زمین بود؛ همچنین پوزیدون که با عنوان خدای اقیانوس‌ها‌ شناخته می‌شد، خدای آب‌ها بوده و خلق تند او نیز همواره مورد توجه بوده است.

زئوس با هرا، زنی که در زیبایی شهره عام و خاص بود ازدواج کرد. هرا به مادرانگی شهرت دارد و حاصل ازدواج او با زئوس، شش فرزند شد.آرتمیس، آپولو، آتنا، هفائستوس، آفرودیت، آرس که هر کدام نقشی موثر را در طبیعت بر عهده داشتند، از فرزندان زئوس و هرا بودند. آرتمیس علاوه بر اینکه به عنوان الهه پاکدامنی به شمار می‌رود، به عنوان الهه شکار نیز شناخته می‌شود؛

او در راستای صفت پاکدامنی، از دختران برای گذر از سنین کودکی تا بزگسالی محافظت می‌کند. اما پیچیده‌ترین خدای یونان باستان آپولو است؛ او که به طور خلاصه خدای هنر به شمار می‌رود، نماد روشنایی و نور است و علاوه بر این در هنر و درمان بیماری‌ها نیز شهرت دارد.

آتنا یکی از جذاب‌ترین الهه‌های یونان باستان است؛ او علیرغم زن بودن، الهه محافظت و مواظبت از شهرها است؛ و همچنین الهه دانش و خرد به شمار می‌رود. هفائستوس که دارای معلولیت بوده، از دیگر فرزندان هرا و زئوس و همسر آفرودیت بود، او خدای آهنگری است و گفته می‌شده که وظیفه ساخت سلاح خدایان بر دوش او بوده است. آفرودیت، الهه عشق، نماد تمایل به مورد مهر واقع شدن و عشق‌ورزی است. آرس که همواره با خون و خونریزی شناخته می‌شود، خدای جنگ است که همه جنبه‌ها و ویژگی‌های مثبت و منفی را با هم دارد.

آرکی‌تایپ

در تست آرکی‌تایپ یونگ، که یکی از تست‌های معتبر روانشناسی در حوزه شخصیت‌شناسی به شمار می‌رود، به طور مستقیم از این خدایان و شخصیت آنها استفاده شده است. از نظر یونگ این خدایان هر کدام نماد افرادی از جامعه‌اند. تاثیر این خدایان در شخصیت‌پردازی نویسندگان در داستان‌ها و رمان‌هایشان بی‌تاثیر نبوده است؛ جعبه پاندورا، پرومته، پرسفون و هادس و… نمونه‌ای از این آثار هستند.

روم باستان

اگرچه در رابطه با آغاز تمدن روم باستان اختلاف نظرهایی وجود دارد، اما اتفاق نظر بیشتر بر این است که این تمدن، شش قرن پیش از میلاد مسیح شکل گرفت. تمدن روم، خود به دو بخش تقسیم می‌شود، جمهوری روم و امپراطوری روم. این تمدن بسیار گسترش پیدا کرد و سرانجام در قرن چهارم میلادی پایان یافت. تمدن روم باستان تاریخ پرطمطراقی را از سر گذراند و علاوه بر گستردگی امپراطوری خود، به لحاظ تاریخی نیز تاثیر زیادی بر جهان گذاشت. رومیان، بسیار سیاسمتدار بودند و در مواجهه با چالش‌های مختلف تصمیم‌های درستی می‌گرفتند.

هرچند که صحبت کردن از تمدن روم باستان زمان زیادی را می‌طلبد اما به طور خلاصه، می‌توان گفت که رومیان تا حدود زیادی فرهنگشان برگرفته از تمدن یونان باستان بود. آنها نیز خدایانی داشتند و بر همین اساس افسانه‌های اسرارآمیزی را در دل خود پرورش دادند. در ادامه به بررسی افسانه‌ها و اسامی خدایان روم باستان می‌پردازیم.

اسامی خدایان روم باستان

اسامی خدایان اصلی روم باستان به 10 تن می‌رسد. تعداد خدایان اصلی روم باستان تنها دو تن کمتر از خدایان یونان باستان بوده است. اگرچه تعداد خدایان روم باستان به مراتب بیشتر از خدایان یونان باستان بود اما خدایان اصلی آنان مشابه یکدیگر است. خدایان روم باستان تنها اسامی متفاوتی از اسامی خدایان یونان باستان دارند؛ وگرنه تمامی نقش‌های آنها یکی است.

اسامی خدایان روم باستان به این ترتیب است که ژوپیتر (زئوس خدای آسمان)، یونو(هرا الهه ازدواج)، نپتون (پوزیدون خدای دریاها و زلزله)، پلاتو (هادس خدای مرگ)، مینرو(آتنا الهه خرد)، مارس (آرس خدای جنگ)، دیانا (آرتمیس الهه پاکدامنی)، فبوس (آپولو خدای نور)، ونوس (آفرودیت الهه عشق) و وولکن (هفائستوس خدای صنعت). فراموش نکنید که این تنها اسامی خدایان اصلی است و خدایان دیگری نیز در روم باستان وجود داشتند که نقش‌های متعدد و مهمی را بر عهده‌دار بودند.

افسانه خدایان روم باستان

افسانه‌های روم باستان به شکل عجیب و غیرقابل باوری تقلید شده از افسانه‌های یونان باستان‌اند! نکته عجیب‌تر اینجاست که این تقلیدها به طور کاملا واضح و مشخصی صورت گرفته است. این افسانه‌ها همانند اسامی خدایان، تنها تغییر نام داده‌اند و ماهیتشان یکی است. نویسندگان، مجسمه‌سازان، شاعران و… به راحتی در آثار یونان باستان دست می‌بردند و سلیقه خود را اعمال می‌کردند.

الگوبرداری از تمدن یونان باستان در رومیان به اندازه‌ای بود که پژوهشگران پذیرفتند که افسانه‌های روم باستان چیزی جز یک تقلید ضعیف و ارائه نمایشی از آثار یونان باستان نیست. به همین دلیل هم هست که آثاری از روم به جا نمانده که متعلق به تمدن روم باستان باشد. این را در ساده‌ترین شکل خود، می‌توان در تشابه اسامی خدایان یونان باستان با اسامی خدایان روم باستان دید.

پایان داستان

یکی از جذاب‌ترین مباحث در طول تاریخ بشریت، سفر به گذشته و سر در آوردن از فرهنگ و تمدن گذشتگان بوده است. در این میان، تمدن یونان و روم باستان از جذابیت‌های بسیای برخوردار بوده‌اند. در تمدن یونان باستان، خدایان متعددی وجود داشت که خدایان اصلی آنان به 12 تن می‌رسید. اسامی خدایان یونان باستان بر اساس مسئولیت‌شان در طبیعت گذاشته شده بود؛ برای مثال زئوس خدای آسمان و هرا الهه ازدواج نام داشت. افسانه‌های یونان باستان نیز از همین نام‌ها و روابط بینشان نشات گرفته‌اند.

زئوس با هرا ازدواج کرد و دیگر خدایان متولد شدند؛ البته نباید فراموش کرد که برادران زئوس نیز خدا بودند و در طبیعت نقش‌هایی داشتند. اما روم باستان پس از شکل‌گیری و به منظور رقابت با تمدن یونانیان، به تقلیدی عجیب از آثار آنان روی آورد؛ به گونه‌ای که خدایان اصلی روم باستان، هیچ تفاوتی با اسامی خدایان یونان باستان ندارند و تنها نامشان تغییر کرده است.

به دنبال این ماجرا، افسانه‌های آنان نیز چیزی جز تقلید از افسانه‌های یونان باستان نیست! فراموش نکنید که اگرچه تمامی اینها افسانه هستند اما افسانه‌ها نیز گاهی درس‌های بزرگی در دل خود دارند و نمود این را می‌توان در آثار هنری و ادبی مشاهده کرد؛ دانش در رابطه با این قبیل مسائل بسیار مفید خواهد بود.

به مطالعه ادامه دهید: 10 حقیقت کمتر شنیده شده درباره یونان باستان