تابلو مونالیزا اثر کیست؟ سرگذشت لبخند مونالیزا
در فیلم‌های کلاسیک یا حتی انیمیشن‌ها تابلو مونالیزا مورد توجه ویژه واقع شده و شهرت جهانی دارد. دانستن رازهای آثار هنری، همواره برای اکثریت مردم جذاب است؛ اینکه چه سری در درون آن اثر نهفته شده و چه قصه‌هایی در دل خود دارد؟ تابلوی مونا لیزا نیز از این قاعده مستثنا نیست. اینکه این نقاشی به سفارش چه کسی کشیده شد داستان جذاب و شنیدنی دارد که ممکن است افراد بسیاری آن را ندانند و دانستن و آگاهی از آن لذت دیگری خواهد داشت و چه بسا ما را به آن اثر نزدیک‌تر کند و پیوند عاطفی عمیق‌تری را بین مخاطب و اثر شکل دهد.
نقاشی از جمله هنرهایی است که از ابتدای آفرینش و خلقت انسان وجود داشته است؛ از زمانی که انسان‌ها در غار زندگی می‌کردند و برای ارتباط با یکدیگر ناگزیر به کشیدن اشکال روی دیواره‌های غار بودند تا امروزه که هنر نقاشی بسیار توسعه یافته و در انواع خود به کار می‌رود، نقاشی یکی از اصیل‌ترین و قدیمی‌ترین هنرهاست. نقاشان بسیاری ظهور کردند و از دل آنها نوابغ این هنر خوش درخشیدند. نقاشانی همچون لئوناردو داوینچی که آثار جهانی خلق کرد. فرقی نمی‌کند که هنرمند هستید یا خیر، شما حتما تابلوی مونا لیزا را دیده‌اید!
تابلو مونالیزا اثر چه کسی است؟
در بین هنرمندان علی الخصوص نقاشان، رقابت تنگاتنگی در به ثبت رساندن آثار جهانی و جای گرفتن در ذهن مخاطبان وجود دارد؛ از ونگوک و داستان‌هایی که از شکل‌گیری نقاشی‌هایش نقل شده تا نقاشان معاصر هر کدام حکایت ویژه خود را از مرحله ابتدایی و شروع هنرشان تا حرفه‌ای شدن داشته‌اند. یکی از نوابغ در حوزه نقاشی، لئوناردو داوینچی بود. آثار جهانی داوینچی کم نیست؛ از شام آخر او تا تابلوی مونا لیزا، داوینچی مهارت خود را در به تصویر کشیدن مفاهیم به رخ کشیده است. تابلوی مونا لیزا به دلیل تکنیک‌های نوین نقاشی در آن سالها که داوینچی در آن به کار برد، به سرعت، شهرت جهانی یافت.
لئوناردو داوینچی، این نقاشی را طی سال‌های 1503 تا 1506 میلادی کشید. شهرت جهانی این اثر هنری، به آوازه بلندی که در سراسر جهان پیدا کرد محدود نشد و در طی سالیان، علاوه بر جاودانگی این اثر، سبب تقلید و الگوگیری بسیاری از هنرمندان دیگر شد. هنرمندان بسیاری با الهام از تابلو مونا لیزا، آثاری را خلق کردند؛ که اگرچه بسیاری از آنان به موفقیت‌هایی دست یافتند اما نتوانستند جای این اثر را در تاریخ هنر بگیرند.
لئوناردو داوینچی
لئوناردو دی سر پیرو داوینچی، یکی از هنرمندان برجسته ایتالیایی در سال 1452 در فلورانس ایتالیا متولد شد. او در طی عمر 67 ساله خود، آثار بسیاری را خلق و به یادگار گذاشت. او که در هنرکده وروکیو به تحصیل پرداخته بود، نه تنها در هنر نقاشی، بلکه در مجسمه‌سازی، معماری، نویسندگی و موسیقی نیز دستی بر آتش داشت. جالب است بدانید که دیگر آثار هنری داوینچی در دیگر رشته‌های هنری او نیز حرفی برای گفتن داشتند و بیانگر نبوغ او بودند.
تکنیک‌های فنی
نقاشی مونا لیزا با استفاده از رنگ روغن بر روی چوب سپیدار کشیده شده است. به دلیل استفاده داوینچی از ابزارها و تکنیک‌های نوین، این تابلو ماندگاری بالایی پیدا کرد. به گونه‌ای که اکنون با اینکه بیش از 500 سال از خلق این اثر می‌گذرد، تابلو مونالیزا آسیب قابل توجهی ندیده است. شاید برایتان جالب باشد که بدانید تابلوی مونالیزا بارها توسط افراد و گروه‌های مختلف دزدیده شده است! با اینکه انتظار می‌رود که یک تابلوی نقاشی با وجود چنین سرقت‌ها و جا‌به‌جایی‌هایی تقریبا نابود شده باشد، اما همچنان این اثر، سر پاست و یکی از مهم‌ترین آثار هنری به شمار می‌رود.
ابهام چهره مونا لیزا در این نقاشی، همواره مورد توجه بوده است؛ دلیل شکل‌گیری این ابهام، سایه روشنی است که داوینچی در این اثر کار کرده است. علاوه بر آن، قرارگیری این چهره در یک هرم و ایجاد سه لکه بزرگ روشن به این داستان کمک کرده است. از دیگر عواملی که باعث شد مونا لیزا بیش از دیگر آثار هم‌عصر خود بدرخشد، اجرای سه بعدی آن، رنگ‌آمیزی به قاعده، ترکیب‌بندی درست و تاکید داوینچی بر عناصر انسانی بود.
داستان نقاشی مونا لیزا
همانطور که پیشتر گفتیم، یکی از جذاب‌ترین مباحث در بین عموم مردم، علاوه بر خود آثار هنری، داستان‌هایی است که در پس آنها نهفته است. تابلوی مونا لیزا با توجه به شهرت جهانی خود و محبوبیتی که در بین مردم پیدا کرد، یکی از مهم‌ترین آثاری به شمار می‌رود که داستانش برای مخاطبان می‌تواند بسیار جذاب باشد. همانند تمامی روایت‌هایی که از گذشته به دست ما می‌رسد، درباره روایاتی که از این تابلو شنیده می‌شود، اختلاف‌نظر وجود دارد و برخی از آنها را افسانه می‌دانند! اما به هر طریق، باید به مستندترین این روایت‌ها تکیه کرد. درباره اثر مونا لیزا، روایتی که در ادامه می‌آید نظرهای مثبت بیشتری را به خود جلب کرده است.
پیش از آنکه به سراغ داستان این تابلو برویم، جالب است بدانید که مونا لیزا، یک غلط مصطلح در بین عامه مردم است! در واقع این یک عبارت انگلیسی است و به صورت بانوی من لیزا ترجمه می‌شود. البته داستان‌ها و شایعات درباره انگیزه داوینچی برای کشیدن این تابلو بسیار زیاد است؛ از اینکه این چهره، پرتره خود داوینچی است تا اینکه زن درون قاب مادر اوست، شایعات فراوانی در این باره شنیده می‌شود اما یکی از معتبرترین آنها به شرح زیر است.
لیزا گراردینی که به مونا لیزا شهرت داشت، دختری از طبقه متوسط بود که در سال 1479 در فلورانس متولد شد. اطلاعات زیادی از زندگی او در دوران مجردی‌اش در دسترس نیست؛ اما گفته می‌شود که در ابتدای جوانی با فرانسسکو دل ژکوند، ازدواج کرد. همسرش فرانسسکو تاجر پارچه و ابریشم بود بنابراین تصور می‌شود که لیزا در طول حیات خود از زندگی خوبی برخوردار بوده است. او در طول زندگی 63 ساله خود صاحب 5 فرزند شد.
اما آنچه باعث می‌شود مونا لیزا بیش از هر چیز دیگری مورد توجه واقع شود، تابلوی مونا لیزا یا همان لبخند ژوکوند است. گمانه‌زنی‌ها به این صورت بود که همسر لیزا، سفارش پرتره همسرش را به داوینچی می‌دهد و چهره‌ای که در این تابلو به یادگار مانده همان چهره لیزا است! البته گفته می‌شود که داوینچی این کار را نیمه رها کرد و سالها بعد مجددا به سراغش رفت و آن را کامل نمود. نباید فراموش کرد که فرضیه‌های متعددی در این زمینه وجود دارد، اما یافته‌های محققان در سال 2005 به طور قطع ثابت کرد که تابلوی مونا لیزا پرتره همان لیزا گراردینی است.
مونالیزا اکنون کجاست؟
آثار هنری هر کشور همواره یکی از ارزشمندترین دارایی‌های فرهنگی آن به شمار می‌رود. کتب خطی، نقاشی‌ها، دست‌نوشته‌ها و… شماری از این قبیل دارایی‌ها هستند که البته ممکن است به دلایلی، دیگر در وطن خود سکونت نداشته باشند. اینکه چرا این آثار از یک کشور خارج می‌شوند دلایلی مختلفی دارد که البته محل بحث ما نیست.
آنچه در این زمینه مطرح و مهم است، حضور تابلو مونالیزا اثر لئوناردو داوینچی ایتالیایی در موزه لوور فرانسه است. این اثر هنری اگرچه توسط هنرمندی ایتالیایی خلق شد اما اکنون مانند بسیاری دیگر از آثار هنری در موزه لوور پاریس نگهداری می‌شود. یکی از دلایل این مسئله می‌تواند مهاجرت داوینچی به فرانسه و تکمیل این اثر در همین کشور باشد. موزه لوور، مملو از آثار بزرگان هنر و فرهنگ دنیاست و اگر دلتان می‌خواهد که سفری در دل تاریخ داشته باشید و آثار بی‌نظیر هنری جهان را ببینید، بازدید از موزه لوور پاریس را از دست ندهید!
مونا لیزا در دیگر آثار هنری
بدیهی است که پس از درخشیدن یک اثر هنری، افراد زیادی به سراغ تقلید، الگوگیری و الهام از آن اثر بروند. برای مثال مارسل دوشان، با گذاشتن سبیل برای لیزا در این تابلو سعی در خلق اثری جدید داشت. جدای از آنچه که چنین هنرمندانی انجام داده‌اند، این اثر در فیلم‌های سینمایی نیز بسیار مورد توجه واقع شده است؛ در بسیاری از فیلم‌های سینمایی این اثر هنری در بک‌گراند اثر قرار دارد و یا دستمایه‌ای برای پیش‌برد قصه محسوب می‌شود. لبخند مونا لیزا، نام یک فیلم سینمایی است که در کشور آمریکا تولید شده است و اگرچه خود فیلم رابطه مستقیمی با داستان این تابلو ندارد اما پاشنه آشیل روایت و داستان در فیلم است.
رج پایانی
نقاشی یکی از اصیل‌ترین هنرها است. کم نیستند آثاری که توسط هنرمندان نقاشی خلق شده و به شهرت و محبوبیت جهانی دست یافتند. چنین آثار هنری که شهرت جهانی پیدا کرده و در ذهن مردم ماندگار و جاودانه می‌شوند، یک ویژگی مشترک در همه آنها دیده می‌شود و آن برانگیختن کنجکاوی درباره داستان پشت اثر در مخاطبان است.
یکی از این تابلوهای معروف، لبخند ژوکوند یا همان تابلوی مونا لیزا است! این نقاشی، با لبخند مرموزی که شخصیت داستان در خود دارد، منجر به شیوع حکایت‌ها و شایعات بسیاری درباره خود شد. این تابلو که اثر لئوناردو داوینچی هنرمند محبوب ایتالیایی است، به سفارش یک تاجر ابریشم کشیده شد. پرتره نشان داده شده در قاب، چهره همسر فرانسسکو، تاجر ابریشم بود؛ البته تا مدتها این روایت نیز جزئی از شایعات محسوب می‌شد اما در سال 2005 محققان به طور قطع به این نتیجه رسیدند که این چهره متعلق به لیزا گراردینی، همسر فرانسسکو است. این تابلو اکنون در یکی از سالن‌های اصلی موزه لوور پاریس در فرانسه نگهداری می‌شود.
به مطالعه ادامه دهید: خانه آنه فرانک؛ مرموز و اسرارآمیز!